با انتخاب دوبارهٔ دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴، جهان یک‌بار دیگر برای احیای سیاست اقتصادی «ترامپونومیکس» آماده می‌شود. این سیاست بر پایهٔ حفظ منافع آمریکا، تقویت صنایع داخلی و حمایت از اقتصاد ایالات متحده استوار است. این بار، دولت ترامپ نه‌تنها به دنبال تحولات اقتصادی در داخل آمریکا بلکه در سطح جهانی، به‌ویژه در بهره‌برداری از منابع معدنی افغانستان علاقه‌مند است که می‌خواهد آن را به منبع تقویت اقتصادی ایالات متحده تبدیل کند.

 ترامپونومیکس: عملکردهای گذشته و آغاز جدید

سیاست اقتصادی دورهٔ اول ترامپ که با شعار «اول آمریکا» پیش می‌رفت، تلاشی برای تقویت اقتصاد ایالات متحده بود. این سیاست شامل کاهش مالیات‌ها، تسهیل مقررات و اتخاذ رویکردی سختگیرانه در تجارت با چین می‌شد. هدف دولت ترامپ بازگرداندن صنایع تولیدی به آمریکا، حفاظت از فرصت‌های شغلی آمریکایی و تقویت استقلال آمریکا در زنجیره‌های تأمین جهانی بود. هرچند این اقدامات نتایج اقتصادی کوتاه‌مدتی داشت، اما منتقدان معتقد بودند که این سیاست‌ها نابرابری درآمد و تنش‌های تجاری را افزایش داده و برخی از صنایع آمریکایی را متأثر ساخته است.

در سال ۲۰۱۷، دولت ترامپ برای تشویق سرمایه‌گذاری داخلی مالیات‌ها را کاهش داد و تعرفه‌هایی بر واردات محصولات چینی وضع کرد که از اقدامات شاخص دورهٔ اول وی به شمار می‌رفت. همچنین، دولت ترامپ به اهمیت استراتژیک منابع معدنی افغانستان، به‌ویژه ذخایر لیتیوم و مس، توجه خاصی داشت که در دورهٔ فناوری‌های نوین و انرژی‌های پاک، ارزش بالایی دارند.

 دارایی های معدنی افغانستان: یک امید ناتمام

علاقهٔ تازهٔ ترامپ به منابع معدنی افغانستان بازتاب‌دهندهٔ یکی از امیدهای گذشتهٔ او است. در سال ۲۰۱۷، دولت ترامپ به منابع معدنی افغانستان به ارزش تقریبی یک تریلیون دلار چشم دوخته بود تا از آن برای جبران هزینه‌های جنگ و تقویت اقتصاد افغانستان استفاده کند. اما این منابع به دلیل چالش‌های زیرساختی و امنیتی همچنان بلااستفاده باقی ماندند. زیرساخت‌های افغانستان، از جمله جاده‌ها، راه‌آهن و سیستم‌های برق، توسعهٔ کافی نداشت و بخش‌های بزرگی از کشور تحت کنترل طالبان یا فرماندهان محلی قرار داشت که دسترسی به این منابع را بسیار دشوار کرده بود.

تلاش‌ها برای استخراج معادن افغانستان با موانع بسیاری روبرو شد. معدن مس عینک، که به یک شرکت چینی اجاره داده شده بود، به دلیل تهدیدات امنیتی، اختلافات بر سر مقررات و کاهش قیمت جهانی مس به ثمر نرسید. بازرس ویژهٔ آمریکا برای بازسازی افغانستان (SIGAR) از تلاش‌های آمریکا در حوزهٔ معادن انتقاد کرده و اشاره کرده است که به دلیل عدم هماهنگی، حدود ۴۸۸ میلیون دلار سرمایه‌گذاری به خطر افتاده است.

 چشم‌انداز اقتصادی ترامپ برای افغانستان: یک طرح جدید

دورهٔ دوم ریاست‌جمهوری ترامپ بار دیگر با طرحی جدید برای صنعت معدن افغانستان برنامه‌ریزی کرده است. دولت او پیشنهاد می‌کند که یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دولتی-خصوصی تأسیس شود تا چالش‌های زیرساختی و امنیتی را که پیشتر تلاش‌های استخراج را مختل کرده بود، برطرف کند. ترامپ امیدوار است که با همکاری شرکت‌های امنیتی و توسعه‌ای خصوصی، دسترسی به ثروت‌های معدنی افغانستان میسر شود، هرچند که وضعیت سیاسی این کشور پیچیده است.

لیتیوم، که در باتری‌های خودروهای الکتریکی و فناوری‌های سبز نقش کلیدی دارد، جایگاه ویژه‌ای در طرح جدید ترامپ دارد. با توجه به اهمیت استقلال انرژی و ارزش افزوده در زنجیره‌های تأمین برای فناوری‌های سبز، ذخایر لیتیوم افغانستان از ارزش استراتژیک برخوردار است. تیم ترامپ افغانستان را به‌عنوان منطقه‌ای کلیدی برای تولید لیتیوم می‌بیند و قصد دارد زنجیرهٔ تأمین جهانی که توسط چین کنترل می‌شود را کاهش دهد.

 نظر کمالا هریس: دیدگاهی اقتصادی در تضاد

کمالا هریس، که به‌عنوان معاون جو بایدن خدمت کرده و خود در انتخابات ۲۰۲۴ کاندیدای ریاست‌جمهوری بود، دیدگاهی اقتصادی متفاوت ارائه می‌دهد که بر اصول حفاظت از محیط‌زیست، عدالت اجتماعی و همکاری بین‌المللی تمرکز دارد. هریس خواهان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی پاک، افزایش مالیات بر ثروتمندان و گسترش برنامه‌های اجتماعی بود تا نابرابری درآمد کاهش یابد. دیدگاه او متعهد به همکاری بین‌المللی و توسعهٔ پایدار برای ثبات اقتصادی و اجتماعی در درازمدت است که با رویکرد یک‌جانبهٔ ترامپ تفاوت دارد.

 انتخاب مجدد ترامپ: چه معنایی برای افغانستان و جهان دارد؟

دورهٔ دوم ترامپ بار دیگر مسیر جدیدی برای «غرور ملی» و مفهوم «قدرت اقتصادی» باز می‌کند. استراتژی او برای افغانستان، هرچند جذاب به نظر می‌رسد، اما با چالش‌های جدیدی مواجه است. طالبان که اکنون کنترل افغانستان را به دست دارند و ثبات سیاسی همچنان نامشخص است. علاوه بر این، دولت ترامپ معتقد است که منابع معدنی افغانستان برای اقتصاد آمریکا و زنجیره‌های تأمین جهانی اهمیت زیادی دارد.

در حالی که جهان به سمت فناوری‌های سبز حرکت می‌کند، دسترسی به منابع کمیاب معدنی مانند لیتیوم به مسئله‌ای برای امنیت ملی تبدیل شده است. برنامهٔ ترامپ برای استفاده از منابع افغانستان می‌تواند جایگاه آمریکا را در بخش انرژی تقویت کند. اما تحلیلگران بر این باورند که این امیدواری‌ها، مشابه ناکامی‌های گذشته، به چالش‌های لجستیکی، نوسانات قیمت و وضعیت نامشخص سیاسی افغانستان بستگی دارد.

 ترامپونومیکس و مسیرهای متقاطع با ثبات اقتصادی جهانی

اقتصاد آمریکا و جهان در مرحله‌ای حساس قرار دارد که در آن طرح‌های جسورانهٔ ترامپ به امیدهای ناکام گذشته برای بهره‌برداری از ثروت‌های معدنی افغانستان شباهت دارد. دولت ترامپ می‌کوشد با تکیه بر قدرت خود و بدون همکاری بین‌المللی، استقلال اقتصادی آمریکا را محقق کند. موفقیت این برنامه‌ها نه‌تنها بر آیندهٔ افغانستان، بلکه بر وضعیت اقتصادی جهانی نیز تأثیر خواهد داشت.

در نهایت، تلاش‌های ترامپ برای دستیابی به «قدرت اقتصادی» و دیدگاه همکاری بلندمدت و عدالت اجتماعی کمالا هریس، دو رویکرد متفاوت را ارائه می‌کنند. اکنون جهان نظاره‌گر این است که ترامپونومیکس چگونه بر مسیر اقتصادی آمریکا و روابط جهانی تأثیر خواهد گذاشت.