په تېرو شپږو میاشتو کې د افغانستان د صادراتو کچه په بى سارى ډول ۵۳ اعشاریه شپږ میلیونه ډالره راکمه شوې ده، چې د هېواد پر اقتصادي وضعیت یې اغېز کړی دی. د احصایې او معلوماتو ملي اداره وایي، د روان لمریز کال په لومړیو شپږو میاشتو کې د افغانستان د صادراتو ارزښت ۶۶۷ اعشاریه درې میلیونه ډالرو ته رسېدلی، په داسې حال کې چې د وارداتو کچه تر پنځه میلیارده ډالرو پورته شوې ده.

د صادراتو د کمښت اصلي لاملونه د افغانستان او پاکستان تر منځ سوداګریزې ننګونې ګڼل کېږي. د سوداګرۍ بهیر د بندېدو، تعرفو لوړوالي، او سیمه‌ییزو مالیو وضع کېدو له امله د افغانستان د صادراتو بهیر له ستونزو سره مخ شوی دی. په ځانګړې توګه، پاکستان د هند بازار ته د افغانستان د تولیداتو د ترانزیټ اصلي لار ده، او د دې لارې تړل کېدل د افغانستان پر صادراتو مستقیم اغېز کړی دی.

د احصایې له مخې، د افغانستان د صادراتو عمده برخه تازه او وچه مېوه (۱۶۷ اعشاریه یو میلیون ډالر)، طبي نباتات (۱۱۹ اعشاریه اووه میلیون ډالر)، کاني توکي (۸۵ اعشاریه اته میلیون ډالر)، او سبزیجات (۶۶ اعشاریه څلور میلیون ډالر) جوړوي. دا محصولات په عمده ډول هند او پاکستان ته صادرېږي، چې د دې هېوادونو بازارونو د افغانستان پر سوداګرۍ ډېر تکیه رامنځته کړې ده.

د صادراتو کمښت د افغانستان په اقتصاد کې د یو لړ ستونزو سبب ګرځېدلی دی:

1. د سوداګرۍ توازن: د صادراتو او وارداتو تر منځ د نابرابرۍ زیاتوالی د سوداګرۍ منفي توازن رامنځته کوي، چې د اسعارو ذخایرو ته زیان رسوي.

2. پر کورني تولید اغېزې: د صادراتو د کمښت له امله کورني تولیدات اغېزمن کېږي، چې د پانګونې کچه راکمه کوي او بې‌کاري ډېروي.

3. مالي زیانونه: د تعرفو او مالیو زیاتوالی د سوداګرو لپاره لګښتونه لوړوي، چې د سوداګرۍ سیالۍ کمزوري کوي.

د دې وضعیت د ښه کولو لپاره لاندې اقدامات اغېزناک تمامېدلی شي:

۱. د سوداګریزو لارو تنوع

افغانستان باید له پاکستان او هند سره د تړونونو سربېره د نورو هېوادونو لکه چین، منځنۍ آسیا، او خلیج سره خپل سوداګریزې اړیکې پراخې کړي. دا به د صادراتو لپاره نوي بازارونه رامنځته کړي او د یو هېواد یا یوې لارې پر انحصار به تکیه کمه کړي.

۲. د تولیداتو کیفیت لوړول

د نړیوالو معیارونو پر بنسټ د تولیداتو ښه والی د دې زمینه برابروي چې د افغانستان تولیدات پرمختللو هېوادونو ته صادر شي. دا کار د نړیوالو تصدیقونو ترلاسه کولو او د تولید په بهیر کې د پرمختللو ټکنالوژیو د کارونې له لارې ممکن دی.

۳. د ترانزیټ اسانتیاوې

د سیمه‌ییزې همکارۍ له لارې د ترانزیټ اسانتیاوو ښه کول د صادراتو پر وده مثبت اغېز کولی شي. د بدیل ترانزیټي لارو جوړول، لکه د چابهار بندر، کولی شي د پاکستان له انحصاره مخنیوی وکړي.

۴. د سوداګرۍ د قوانینو اصلاح

د صادراتو د ودې لپاره د تعرفو کمول او د مالي ملاتړ ځانګړي پلانونه ضروري دي. حکومت باید سوداګرو ته تشویقي مرستې برابرې کړي او د نړیوالو قراردادونو پر بنسټ د سوداګرۍ چاپېریال ښه کړي.

د افغانستان د صادراتو د کچې راکمېدل یوه جدي اقتصادي ستونزه ده چې د هېواد اقتصاد یې د نازک وضعیت سره مخ کړی دی. د سوداګرۍ او صادراتو لپاره د یو پراخ، متنوع، او دوامدار بنسټ جوړول اړین دي، ترڅو نه یوازې د صادراتو کچه لوړه شي، بلکې د سوداګرۍ توازن هم مثبت لوري ته ولاړ شي.

د افغانستان اقتصادي پرمختګ د دوامدارو سیاستونو او نړیوالو اړیکو پراختیا ته اړتیا لري.